WOW3020: hoe een werkgroep trage wegen letterlijk én digitaal op de kaart zet in Herent

Maar laten we eerst even teruggaan naar het begin van dat avontuur. In 2018 werd Patrick aangesproken door een vriend, lid van beweging.net en KWB, die het verhaal vertelde van een voetweg die er verwaarloosd bij lag en perfect zou zijn voor de toegankelijkheid van een wijkschool. Patrick kende die weg uit zijn jeugd bij de scouts. Hij vond het belangrijk om zijn schouders mee onder de herwaardering van die voetweg te zetten.

Zijn engagement begon met het aanspreken van de aangelanden van de weg en eigenaars van de grond. Hun negatieve reacties zetten hem ertoe aan om een deel van de weg dan maar zelf vrij te maken. Daarna nodigde hij het schepencollege en leidende figuren uit het verenigingsleven uit op een wandeling langs deze weg. Getriggerd door de problematiek van de verwaarloosde voetwegen en de negatieve reacties van aangelanden en eigenaars is Patrick in 2018 gestart met het opstellen van een inventaris van gelijkaardige wegen. Bij het opstellen van deze inventaris bleek dat al die wegen een naam hadden in de Atlas der Buurtwegen, maar dat deze namen nooit werden gebruikt. De naam van de eerste voetweg waar Patrick zich voor inzette, is de Vloerbosweg.

Patrick publiceerde zijn tragewegeninventaris als een lijst op een website met een kleine beschrijving per weg én hij registreerde alle paden ook op OpenStreetMap. In 2020 werden deze wegen ingetekend in een GIS-project op QGIS.

In 2021, na een voordracht door professor Anne Mie Draye over het nieuwe Gemeentewegendecreet, werd dan de werkgroep WOW3020 - kort voor Werkgroep Open Wegen 3020 Herent - opgericht. Deze werkgroep maakte een eigen website, waarop ze graag de inventaris met kaart wilden tonen aan de wereld. Op aanraden van Trage Wegen gebruikte WOW3020 daarvoor Felt, een splinternieuwe online cartografietool.

“Het begon voor mij eigenlijk als persoonlijk project”, vertelt Patrick ons. “Ik heb mij daarin inderdaad vastgebeten na het voorval met de Vloerbosweg, omdat ik wou weten wie er nog zo’n wegen onwettelijk afsluit. Ik had zelf al een kleine inventarisatie van de trage wegen, op mijn eigen website. Ik kreeg daar vaker en vaker boze e-mails over van eigenaars die dat weggetje weg wouden, dus heb ik die toen van het web gehaald. Het is slechts later dat ik, in samenwerking met de werkgroep en op aanraden van Trage Wegen, de inventarisatie ben beginnen aanvullen en online zetten. Trage Wegen heeft zelf ook een inventaris, maar die kan je niet zomaar zelf updaten. Alles moet via de gemeente passeren. Ik heb geprobeerd om mijn geïnventariseerde wegen daar ook bij op te zetten. Maar noch Trage Wegen noch de gemeente, noch de provincie kon dat voor elkaar krijgen. Daarbij is die inventarisatie voor Herent ook heel onvolledig.”

“Tijd (lacht). Ik heb de lijst van alle trage wegen in Herent van de Atlas der Buurtwegen afgeprint en ben ze simpelweg een voor een met de fiets en te voet afgegaan. Ik heb me wel toegespitst op de kleine trage wegen, van twee meter twintig of kleiner. Maar zelfs louter daarmee ben ik toch een maand of drie zoet geweest, aangezien er in Herent van dat type trage wegen alleen al 80km te vinden is. Ik heb mij daarop toegespitst omdat die smalle wegeltjes vaak gewoonweg verdwijnen, zoals de Vloerbosweg. Ik wou een alomvattend beeld krijgen van welke wegen er nog bestonden, welke er waren verdwenen en welke waren afgeschaft.”

“Zeker wel, ik vind het belangrijk dat iedere werkgroep zijn eigen digitale kaart heeft. Met deze inventarisatie hebben we niet alleen een accuraat, alomvattend beeld van het tragewegennetwerk in Herent, maar ook een actueel beeld. Als er een wegje opent of sluit, kan dit simpelweg aangepast worden. Een van de belangrijkste voordelen van Felt is ook dat je er niet alleen je wegen kan opzetten, maar ook je plannen. Het wensbeeld van het tragewegennetwerk kan je zo visualiseren. Je kan er ook foto’s opzetten.”

“Voor Felt moet je wel geduld hebben. Zoals alle cartografische programma’s duurt het even tot je alles onder de knie hebt, maar als het ons lukt, lukt het jullie ook wel (lacht).”

“Er is natuurlijk de methode van Trage Wegen zelf: de invulformulieren voor een inventarisatie. Ik ben daar op mijn eigen manier aan begonnen, en denk dat andere werkgroepen dit best ook doen. Als je met je eigen woorden en criteria aan de slag gaat, kan je zo’n inventarisatie naar mijn mening beter ontwerpen, en is het ook overzichtelijker. Natuurlijk zijn er ook andere bestaande systemen die even goed zullen werken. Probeer vooral uit wat jullie het best ligt, per slot van rekening gaan jullie de inventarisatie ook het meest gebruiken. Het belangrijkste voor mij is dit: neem de Atlas der Buurtwegen bij de hand, lijst alle wegen op, en ga op pad.”

“Het nut van de weg is ook heel belangrijk voor ons”, vult Patrick aan. “Je kan dat natuurlijk niet voorspellen. Het is niet omdat er tegenwoordig geen nut aan verbonden is, dat dat binnen 10 of 30 jaar ook nog zo is. Elke weg kan nuttig zijn, nuttig worden of nuttig geweest zijn."

“Op basis van die inventaris hebben we zeven prioritaire wegen vastgepind. We hebben steevast gekozen voor wegen met het meest publiekelijk nut. De Vloerbosweg bijvoorbeeld, verbindt een wijk met een schooltje, dat is voor ons een onontbeerlijk criterium. De Ezelsweg ook, bijvoorbeeld.”

Deze weg werd door Patrick niet voor niets vernoemd, hij verscheen de laatste jaren herhaaldelijk in het nieuws. Het begon allemaal wanneer de trage weg meermaals werd afgesloten door de eigenaars van het park waar die doorheen loopt, omdat dit volgens hen privédomein is. Daar waren de buurtbewoners het resoluut niet mee eens, en ze trokken naar de rechtbank. Enkele jaren later werd hun overwinning door de media omschreven als “David tegen Goliath”. Geen understatement, want de tegenpartij liet zich vertegenwoordigen door het grootste advocatenkantoor van België.

“Er waren inderdaad verschillende hindernissen onderweg”, beaamt Patrick. “Een van die spijtige knelpunten was bijvoorbeeld dat de website met de Atlas der Buurtwegen van provincie Vlaams-Brabant niet up-to-date is. Tot en met 1 september 2019 werden daar mooi alle wijzigingen opgelijst. Die staan er nog altijd op, maar worden sindsdien niet meer geüpdatet. De gemeenten zijn dan wel verplicht om plannen op te maken, maar wij als burgers kunnen daar niets van zien. Hebben ze dat gemaakt? Hebben ze dat niet gemaakt? Er is geen beleidsplan dat wij kunnen raadplegen. Daarom is het spijtig dat de provincie daarrond niet langer bevoegd is. Zij hadden een politiereglement waarin alles tot in de puntjes was uitgelegd, maar dat is allemaal afgeschaft met de nieuwe wetgeving. Veel informatie is toen verloren gegaan. Volgens die wetgeving is het dan wel duidelijk dat de gemeentes voortaan verantwoordelijk zijn, maar ze zouden ook verantwoordelijk moeten zijn voor het geven van informatie.”

“In die zin werkt de gemeente in Herent eigenlijk averechts. Tot voor kort stonden alle trage wegen op de gemeentelijke stratenplannen. Tussen 2000 en 2020 stonden die jaar na jaar vermeld. En sinds 2021 plotsklaps niet meer. Misschien waren ze het beu dat de mensen steeds kwamen klagen. We zullen het nooit weten. Ook de politici wisten van niks, de ambtenaren hebben dat blijkbaar achter hun rug gedaan.”

“Hetzelfde geldt voor een studie die IGO, een dienstverlenende intergemeentelijke vereniging, een tijdje geleden heeft afgerond. Dat was een uitgebreide studie over de trage wegen in en rond Herent. Maar het nadeel was dat die juist té uitgebreid was. Ze hadden namelijk niet alleen de trage wegen vanuit de Atlas de Buurtwegen opgenomen, maar ook feitelijke wegen waarvan ik toch ging twijfelen of dat wel trage wegen zijn. Of zelfs wegen in het algemeen. Ze hebben te volledig willen zijn, en de uiteindelijke plannen hebben lang niet alle wegen opgenomen. Toch was het een goede alternatieve bron. Maar die studie heeft de gemeente uiteindelijk ook gewoon van de website gegooid. Voor mij klinkt dat als 20.000 euro aan subsidies gewoonweg de vuilnisbak in.”

“De gemeente doet hier het omgekeerde van informatie geven, ze weerhoudt ze zelfs”, concludeert Patrick. “Ik hoop dat we dat tij kunnen keren, maar ik ben er bij lange na niet zeker van.”

“Met de Dag van de Trage Weg hebben we vorig jaar de Mollekensstraat officieel mogen openen. Deze werd tot voor kort gebruikt als stort, en was volledig verwilderd. De schoonmaak heeft toch wel enkele weken geduurd, en nog altijd is alles niet weg. Daarnaast zijn we sterk aan het lobbyen om de geplande verplaatsing van de Hogebeekweg uit te breiden. Eind oktober werd tenslotte beslist dat de oorspronkelijke ligplaats van de trage weg een industriezone zou worden. Aangezien de weg toch sowieso verplaatst zal worden, hopen we dat de weg kan worden uitgebreid en zo een nieuwe verbinding kan vormen tussen twee wijken. Desnoods in een bewandelbare en befietsbare dijkvorm, die de omliggende huizen ook mee zou beschermen bij regenoverlast.”

“Maar onze grootste hoop is dat, eens we een weg of vier hebben opengemaakt, de gemeente het initiatief ook in handen neemt. Een weg die ze zelf eens openen. Of een weg die ze eigenhandig onderhouden zonder dat de burgers daar op moeten aandringen.”