Trage Wegen vraagt Grondwettelijk Hof échte inspraak voor burgers bij het opheffen van overwegen

Positief: Infrabel zal voortaan rekening moeten houden met de gemeente en de omwonenden. De Wet van 27 april 2018 op de Politie van de Spoorwegen bevat sinds dit jaar een nieuwe procedure en afwegingscriteria die het afschaffen van overwegen vaststelt. Uit de aangenomen tekst kunnen we volgende procedure afleiden:

Het afschaffen van een overweg zou als volgt verlopen:

1. Infrabel geeft te kennen aan het lokaal bestuur dat ze een overweg wenst af te schaffen.

2. Het lokaal bestuur organiseert een openbaar onderzoek over de afschaffing, zodat de inwoners en belanghebbenden hun bezwaren kunnen kenbaar maken.

3. Het lokaal bestuur geeft een niet-bindend advies, onder meer op basis van het openbaar onderzoek, over de afschaffing van de overweg aan Infrabel.

4. Infrabel neemt een expliciete beslissing over de afschaffing. Het advies wordt verplicht gemotiveerd aan de hand van enkele principes die aan de Wet op de spoorwegpolitie toegevoegd worden. Interessant: de principes werden nagenoeg letterlijk overgenomen uit het art. 4 van het (Vlaamse) Gemeentewegendecreet en houden dus ook in dat bestaande en potentiële recreatieve netwerken worden ontzien bij afschaffingen.

5. Het lokaal bestuur en/of de wegbeheerder (indien dit niet de gemeente is) kunnen tegen de afschaffingsbeslissing van Infrabel in beroep gaan bij de FOD Mobiliteit. Die kan de beslissing annuleren als deze geen of onvoldoende rekening houdt met die principes of met het advies van de gemeente.

Maar. Om de procedure ook daadwerkelijk in voege te laten treden, moet er nog een uitvoeringsbesluit worden opgemaakt. Dat uitvoeringsbesluit laat intussen bijna 1 jaar op zich wachten. Het geeft alvast een idee van de lange tanden waarmee Infrabel naar dit hele gebeuren kijkt.

De Minister van Mobiliteit bevestigde in de commissievergadering van 14.6.2023 (pg. 22 - 27) inmiddels wel dat de wet een formele beslissingverplichting aan Infrabel oplegt, in afwachting van het procedurebesluit. Als burgers het dus niet met de sluiting van een overweg eens zijn, dan kunnen zij vandaag reeds dergelijke beslissingen aanvechten bij de Raad van State: "Tot slot kan een belanghebbende intussen wel beroep aantekenen bij de Raad van State tegen een beslissing van Infrabel tot afschaffing van een overweg als Infrabel de principes bepaald in artikel 19 van de wet niet in rekening heeft gebracht en geen advies heeft gevraagd aan de gemeente."

De procedure komt slechts deels tegemoet aan onze bemerkingen die we op 10 maart 2021 uitten tijdens een hoorzitting in de federale kamercommissie mobiliteit. De grote vooruitgang bestaat eruit dat er eindelijk een formele, expliciete beslissing wordt genomen. Het openbaar onderzoek heeft als verdienste dat het betrokken publiek wordt geïnformeerd en het advies van de gemeente garandeert het lokaal bestuur zich ook daadwerkelijk uitspreekt.

We zijn echter sterk ontgoocheld dat enkel de gemeente en eventueel de wegbeheerder in beroep kunnen gaan tegen de beslissing, en niet het betrokken publiek. Het overvolle bord van de Raad van State zal dus nog wat voller worden... Teleurstellend is ook het feit dat de beslissing niet politiek wordt afgedekt. Op zich is het al vrij ongebruikelijk dat Infrabel zélf als belanghebbende partij én als beslisser optreedt. Ook het beroep wordt niet-politiek behandeld, nl. door de FOD Mobiliteit. We hadden minstens verwacht dat hier de Federale Minister van Mobiliteit deze beroepen zou behandelen. Het is duidelijk dat Infrabel enorm veel politieke invloed op dit dossier heeft kunnen uitoefenen!

Samen met enkele particulieren en de vzw Red De Voorkempen trokken wij inmiddels naar het Grondwettelijk Hof om de discriminatie tussen het betrokken publiek en de wegbeheerder/overheid weg te werken. Het is immers duidelijk dat de wegbeheerder (meestal de gemeente) niet noodzakelijk dezelfde belangen verdedigt als de burgers die zich uitspraken in het openbaar onderzoek. De Raad van State wees hier reeds op in haar wetgevend advies: "De indieners (...) moeten in het licht van de artikelen 10 en 11 van de Grondwet rechtvaardigen dat het recht om het administratief beroep in te stellen wordt beperkt tot louter die twee categorieën van personen, en met name dat de omwonenden en de personen die door de afschaffing van de overweg getroffen zijn, worden uitgesloten."

Een uitspraak van het Hof wordt ten vroegste in 2024 verwacht.